Informacja o stanowisku Głównego Lekarza Weterynarii w odniesieniu do stosowania przez rolników produkujących i wprowadzających do obrotu mleko surowe separatorów (wirówek)

Zgodnie z definicją zawartą w punkcie 4.1 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, mleko surowe oznacza mleko uzyskane z gruczołów mlecznych zwierząt hodowlanych, które nie zostało podgrzane do temperatury powyżej 40 0C ani nie zostało poddane żadnej innej obróbce o równoważnym skutku.

Pomimo, że mleko po udoju poddane wirowaniu i w ten sposób pozbawione komórek somatycznych, nadal spełnia wymagania definicji mleka surowego, zastosowanie wirówek „poprawiających jego skład” nie powinno być dopuszczalne ze względu na możliwość fałszowania rzeczywistej jego jakości. Zastosowanie takich urządzeń, w przypadku występowania na przykład stanów zapalnych wymion, daje pozornie dobry wynik badania laboratoryjnego mleka w odniesieniu do zawartości komórek somatycznych i wprowadza w błąd odbiorcę, co do rzeczywistego stanu zdrowotnego zwierząt, od których pozyskano mleko. Kryterium dotyczące liczby komórek somatycznych w mleku surowym nie jest co prawda wartością bezwzględną (ocena mleka następuje na podstawie wyliczania średniej geometrycznej) natomiast jest wskaźnikiem oznaczającym (w przypadku jego wzrostu) pogarszanie się stanu zdrowotnego zwierząt, od których mleko jest pozyskiwane lub niewłaściwe ich żywienie. Instalowanie ww. wirówek w gospodarstwach pozyskujących mleko surowe uniemożliwia podmiotom odpowiedzialnym (rolnik, podmiot skupujący mleko, zakład przetwórstwa mleka) skuteczną realizację obowiązków wynikających z rozporządzenia (WE) nr 853/2004, dotyczących powiadamiania właściwych władz i podejmowania działań korygujących w przypadku przekroczenia m.in. dopuszczalnej liczby komórek somatycznych, gdyż pomimo faktycznego przekroczenia kryterium wynik badania laboratoryjnego będzie pozostawał w normie.

Praktykę stosowania wirówek w celu zaniżenia zawartości komórek somatycznych można zakwalifikować jako fałszowanie żywności. Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 45 ustawy z dnia z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225) za środek spożywczy zafałszowany uznaje się między innymi środek spożywczy, w którym zostały wprowadzone zmiany mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości. Środek spożywczy jest środkiem spożywczym zafałszowanym, w szczególności jeżeli:

• dodano do niego substancje zmieniające jego skład lub obniżające jego wartość odżywczą;
• składnik lub zmniejszono zawartość jednego lub kilku składników decydujących o wartości odżywczej lub innej właściwości środka spożywczego;
• dokonano zabiegów, które ukryły jego rzeczywisty skład lub nadały mu wygląd środka spożywczego o należytej jakości;
• niezgodnie z prawdą podano jego nazwę, skład, datę lub miejsce produkcji, termin przydatności do spożycia lub datę minimalnej trwałości albo w inny sposób nieprawidłowo go oznakowano - wpływając przez te działania na bezpieczeństwo środka spożywczego.

W związku z powyższym uzasadnione jest uznanie mleka, przy którego produkcji użyto przedmiotowych wirówek, za środek spożywczy zafałszowany. Dodatkowo należy podkreślić, iż takie podejście do przedmiotowego problemu będzie zgodne z celami prawa żywnościowego. Zgodnie bowiem z art. 8 rozporządzenia WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 roku ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd do Spraw Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463), prawo żywnościowe ma na celu ochronę interesów konsumentów i powinno stanowić podstawę dokonywania przez konsumentów świadomego wyboru związanego ze spożywaną przez nich żywnością. Ma ono na celu zapobieganie:

• oszukańczym lub podstępnym praktykom;
• fałszowaniu żywności;
• wszelkim innym praktykom mogącym wprowadzać konsumenta w błąd.

Należy również wskazać, iż zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia kto produkuje lub wprowadza do obrotu środek spożywczy zepsuty lub zafałszowany, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podsumowując, zastosowanie wirówek w gospodarstwach pozyskujących mleko surowe uniemożliwia właściwą ocenę jakości mleka na podstawie wyników badań laboratoryjnych oraz, w przypadku przekroczeń dopuszczalnych wartości, podejmowanie w odpowiednim czasie działań korygujących. W rezultacie do produkcji może trafiać mleko o złej jakości oraz od krów o wątpliwym stanie zdrowia, co może wpływać na powstawanie trudności w przebiegu procesów technologicznych w zakładzie przetwórstwa oraz na wytwarzanie produktów mlecznych o gorszej jakości i łatwo psujących się. Takie praktyki należy traktować jako niezgodne z rozporządzeniem (WE) nr 853/2004 oraz zasadami ogólnego prawa żywnościowego dotyczącymi stosowania uczciwych praktyk w handlu żywnością.